Staražytnyja biełaruskija kniastvy pastupova ŭvachodzili ŭ skład novaj dziaržavy paślia dałučeńnia da Navaharodka susiednich ziemlaŭ pad uładaju Mindoŭha. Usie jany byli zacikaŭleny va ŭmacavańni dziaržaŭnaj ułady, što davała nadziejnuju abaronu ad vorahaŭ i mahčymaść spakojna zajmacca ziemlarobstvam, handlem i ramiostvami.
Pry Vicieni adbyvajecca pieraadoleńnie časovaha zaniapadu Kniastva.
Padčas kiravańnia Hiedymina amal usie biełaruskija ziemli ŭvajšli ŭ skład VKŁ. Adnačasova pačałosia zapazyčańnie pieršych elementaŭ zachodnieeŭrapejskaj kultury.
U časy kiravańnia Alhierda biełaruskija ziemli zaniali centralnaje miesca ŭ dziaržavie, a terytoryja Vialikaha Kniastva Litoŭskaha pavialičylasia bolš čym u 2 razy. Dziaržaŭnaj movaj była starabiełaruskaja.
U epochu kiravańnia Jahajły siarod padziej vieličeznaj važnaści vyłučajucca chryščeńnie Litvy i Hrunvaldskaja bitva 1410 hoda, jakaja pakłała kaniec ekspansii niamieckich rycaraŭ.
Padčas kiravańnia Vitaŭta Vialikaje Kniastva Litoŭskaje dasiahnuła najbolšaj mahutnaści i pamieraŭ: ad Pskoŭskaj miažy da Čornaha mora i ad Aki i Kurska da Halčyny. VKŁ pieratvaryłasia ŭ samuju mahutnuju dziaržavu Centralnaj dy Uschodniaj Eŭropy.
Tahačasnaja Biełaruś mieła siarod zachodnieeŭrapejskich padarožnikaŭ nazvu «kraina zamkaŭ». U toj čas byli ŭźviedzieny mahutnyja zamki ŭ Navahradku, Krevie, Lidzie, Viciebsku, Miednikach, Trokach.
Vialikaje Kniastva Litoŭskaje stała prykładam dziaržavy, dzie mirna suisnavali roznyja narody i relihii, što spryjała vysokamu ŭzdymu kultury. XVI — pačatak XVII st. u historyi krainy nazyvajuć «załatym viekam».
Aršanskaja bitva stała adnoj z najbujniejšych u Eŭropie ŭ XVI st. Usie zachoplenyja harady byli vyzvaleny. Pačaŭ razvalvacca skiravany suprać VKŁ tajemny aljans Maskovii i eŭrapiejskich dziaržavaŭ.
Svaim vonkavym vyhladam i arhanizacyjaj žyćcia biełaruskija harady nahadvali harady tahačasnaj Eŭropy. Na ŭschod ad Biełarusi, dzie jašče panavali feadalnyja paradki, mahdeburhskaha prava nikoli nie isnavała. VKŁ stała ŭschodnim farpostam epochi Adradžeńnia.
Reč Paspalitaja stаła kanfederacyjaj Polščy j VKŁ, što nie spyniła isnavańnia abiedźvuch dziaržavaŭ.
Treci Statut staŭ najbolš pieradavym i daskanałym zboram zakonaŭ u tahačasnaj Eŭropie. Statut zakanadaŭča śćviardžaŭ ideju relihijnaj talerantnaści i baraniŭ pravy ŭsich žycharoŭ niezaležna ad vieravyznańnia.
Vajnu 1654 hoda sučasniki nazyvali «kryvavym patopam». Uvohule ŭsio stahodździe prajšło ŭ pastajannych vojnach.
Pry Janie Sabieskim Reč Paspaltaja źviedała svoj apošni ŭzdym.
Asłablennaja Reč Paspaltaja ŭsio bolš nahadvała nie chaŭrusnika, a prydatak carskaj imperyi. Piotr I damohsia skaračeńnia vojska dziaržavy, jakoje nie pavinna było pieravyšać 24 tysiač. Tym časam armii bližejšych susiedziaŭ byli ŭ dziasiatki raz bolšymi.
U 1795 hodzie, Stanisłaŭ II Aŭhust Paniatoŭski, karol polski i vialiki kniaź litoŭski, pad naciskam admoviŭsia ad trona na karyść rasiejskaj imperatrycy Kaciaryny II. Federatyŭnaja dziaržava Reč Paspalitaja i abiedźvie krainy ŭ jaje składzie — Karaleŭstva Polskaje i Vialikaje Kniastva Litoŭskaje — spynili svajo dziaržaŭnaje isnavańnie.
Biełaruś zrabiłasia harmatnym miasam i bufernaj dziaržavaj dla vajennych spravaŭ. Vajna z Napaleonam kaštavała Biełarusi kožnaha čaćviertaha.
U biełaruskich haradoŭ adabrali staryja hierby i skasavali mahdeburhskaje prava.
Paŭstańnie 1863 hoda było adnym z niešmatlikich u historyi XIX stahodździa prykładaŭ, kali kupka ŭzbrojennych ludziej, abaraniajučy svaju čałaviečnuju i nacyjanalnuju hodnaść, paŭstała suprać vielizarnaj imperyi.
Va ŭmovach faktyčnaj zabarony biełaruskamoŭnaha druku da 1905 hoda, važnaje miesca ŭ razvićci novaj biełaruskaj litaratury zajmali biescenzurnyja publikacyi ŭ inšych krainach.
Da ŭłady pryjšoŭ urad, bolšuju častku jakoha składali balšaviki.
Časovaje abjadnańnie z metaj centralizavać kiraŭnictva miascovymi Savietami.
BNR nie znajšła padtrymki šyrokich narodnych mas. Jana była stvorana ŭ vielmi niespryjalnych umovach i isnavała pad akupacyjnym režymam, jaki byŭ suprać nacyjanalnych imknieńniaŭ i orhanaŭ ułady abvieščanaj dziaržavy.
Uzdym nacyjanalna-vyzvalenčaha ruchu na Biełarusi, abviaščeńnie BNR i dziejnaść jaje kirujučych orhanaŭ padšturchnuli balšavicki ŭrad da farmalnaha pryznańnia prava biełaruskaha naroda na samavyznačeńnie i nacyjanalnuju dziaržaŭnaść.
Litbieł była ŭtvorana jak bufernaja dziaržava pamiž RSFSR i Polščaj, praisnavała niekalki miesiacaŭ.
Letam 1920 na uschodniaj terytoryi Biełarusi ŭstalavana savieckaja ŭłada. 31 lipienia 1920 h. na schodzie pradstaŭnikoŭ Kampartyi Litvy i Biełarusi, savieckich i prafsajuznych arhanizacyjaŭ Miensku i Mienskaj huberni pryniata Deklaracyja ab abviaščeńni niezaležnaści Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki Biełaruś.
U hety čas była puščana ŭ chod versija ab tym, što ŭ Biełarusi dziejničaje antysavieckaje padpolle, nacyjanał-fašysckaja arhanizacyja na čale ź kiraŭnikami respubliki M. Hikała, A. Čarviakovym, M. Haładziedam. U vyniku byli represavanyja 99 pieršych sakrataroŭ rajkamaŭ KP(b)B z 101 rajkama, jakija isnavali ŭ toj čas na terytoryi BSSR.
U vyniku vajny byli spaleny i zrujnavany 209 haradoŭ i rajonnych centraŭ, 9 200 viosak. Zahinuŭ kožny treci.
Chruščoŭskaja adliha. Adbyłasia niekatoraja demakratyzacyja hramadzkaha žyćcia, byli reabilitavany mnohija achviary represijaŭ.
Z siaredziny 1980-ch pačaŭsia praces refarmiravańnia palityčnaj systemy, demakratyzacyi hramadztva, dziaržaŭnaha budaŭnictva; pačała składvacca šmatpartyjnaść.
